Aynı başlığı taşıyan bir önceki yazımızda(1.Bölüm) çeşitli evreleri, bakış açıları, çevresel eğilimleri, düşünce okulları itibarı ile işletme ve stratejik yönetim alanındaki çalışmaların, gelecek yıllarda öne çıkabilecek ortam özellikleri, çalışma konuları, ve olası eğilim ve yönelimleri ile ilgili bazı çıkarımlar yapmıştık.
Yazımızın bu ikinci bölümünde açıklamalarımıza kaldığımız yerden devam ediyoruz.
Ardışık bir şekilde yorumlanmaması gereken bu çıkarımların, geleceğin tüm unsurlar itibarı ile mutlak ve bütüncül bir resmi olmadığını, sadece kişisel bakış açım, bilgi birikimim ve düşünce sistematiğim ile işletme yönetimi çalışmaları alanında eğilimler ve yönelimleri işaret ettiğini tekrar belirtmek isterim.
Holistik(Bütüncül) ve Fraktal(Parçalı) Analizler: Rasyonel stratejik düşünce okulları işletmeyi ve faaliyette bulunduğu çevreyi bütünsel bir bakış açısı ile ele alarak analiz etmeyi uygun görürler. Bu bakış açısı önemini devam ettirecektir. Ancak yüksek belirsizlik ve aşırı rekabet ortamlarında rekabet üstünlüğünün aşama aşama, kısa dönemli atlamalarla geçici konumlar (momentum) sağlayarak kazanılması da uygun bir bakış açısı olarak kabul edilmektedir. Kısa dönemli aşamalı ve adım adım gerçekleştirilebilecek stratejiler ve uygun yapılanma çalışmalarında, bütüncül yöntemler yanında, fraktal(parçalı) değerleme bakış açısı ve yöntemlerinden yararlanılması konusuna ilgi artacaktır.
Yüksek Çalkantılı ve Kaotik Çevrelerde Öncü Stratejiler: Kaotik çevrelerde süreç başlangıcındaki verilerin ilk değerlerinin sonuç üzerinde etkisinin son derecede yüksek olduğu düşünülmektedir. “Kelebek etkisi” olarak bilinen bir çalışma, olaylarda hiçbir etki yapamayacağı düşünülen çok küçük (onbinde bir) ölçekli başlangıç değerlerinin, tam tersine çok farklı sonuçlar üretebildiğini göstermiştir. Bu bağlamda geleceğin yüksek karmaşıklık ve kaotik çevre ortamlarında faaliyette bulunan işletmelerin öncü stratejilerinin(örneğin pazara ilk girmek), başlangıç değerlerinin göreceli olarak beklentilere uygun sonuçları oluşturabilme olasılığını yükseltmektedir. Gelecekte yıkıcı teknolojik yenilikler gerçekleştiren, pazara ilk giren ve başlangıç değerlerini oluşturabilecek öncü stratejilerin, stratejik yönetim alanında daha fazla dikkate alınarak uygulamalarda yer edeceği görülmektedir.
Doğal Çevre Unsurlarının Önemi: 2020 yılında ortaya çıkan doğal kaynaklı bir salgın dünyada hemen herkesi şaşırtan yepyeni gelişmelere neden oldu ve doğal çevrenin önemini ve dış genel çevresel faktörler üzerindeki küresel boyutta olumsuz etkilerini ortaya çıkardı. Bundan böyle bireyler ve kurumlar büyük bir olasılıkla içinde yaşadıkları doğal çevrenin, ekonomik, politik ve sosyokültürel ilişkiler üzerindeki etkilerini daha dikkatle takip etme gereğini duyacaklardır. Bu nedenle önemli bir dış genel çevresel faktör olarak doğal çevre unsurlarının da stratejik yönetim çalışmalarına dahil edilmesi isabetli olacaktır. Ancak doğal çevre unsurları genellikle, beklenmedik uyarı sinyalleri vermeyen ani değişikliklerle birey ve kurumları küresel, ülkesel, bölgesel düzeyde şaşırtan, kararsızlığa sürükleyen, yetersiz bırakan durumlarla yüz yüze getirmekte, etkilenen birey ve kurumlar zaman baskısını en yüksek derecede hissederek gerilim, korku ve panik durumu yaşayarak olayların yönetim ve kontrol edilmesinde güçlüklerle karşılaşmaktadır. Bu özellikler doğal çevre unsurlarının, genellikle, önceden sezilemeyen, tahmin edilemeyen, öngörülemeyen ani bozulma ve dengesizliğe yol açabilen bir kriz durumu yarattığını göstermektedir. Uyarı sinyalleri alınamadığından önceden sezilemeyen, öngörülemeyen krizlerin yönetiminde ise reaktif kriz yönetim modelinin, (kriz ortamına uygun yapı, iletişim, davranışsal yöntemler, kaçınma, dondurma, düşürme, çözme stratejileri) devreye sokulması uygun bir yaklaşım olacaktır.
Sanal Ortamlarda İşletme ve Yönetim : Sanal yönetim, bilgisayar ve türevlerinin oluşturduğu birbirleriyle etkileşimli sanal ortamlarda fiziki kısıtların dışına çıkarak zaman ve mekandan bağımsız işletme faaliyetlerinin yönetimi olarak tanımlanmaktadır. Örneğin gerçek ve sanalın bilimkurgu ile birleştiği bir platform olan Metaverse ve benzeri ortamlar, insanların işlerine, dostlarına veya her hangi bir fiziki etkinliğe bir hologram olarak anında ışınlanarak katılabilecekleri, farklı mecralara geçiş yapabilecekleri bir sanal dünya/kainattır. Zaman ve mekandan bağımsız böyle ortamlarda tüm bilgisayar ve türevlerinin oluşturduğu hızlı iletişim ve bilgi paylaşımı ile iş yapma modelleri, ve dolayısı ile yönetim işlevleri fiziki ortamlardan farklı olabilecektir.
Evrimci ve Devrimci Stratejik Açılımlar: Son olarak şunu söyleyebiliriz. Yönetim çalışmaları yüksek belirsizlik özellikleri taşıyan geleceğin dünyasında hem evrimci(evolutionary), hem de devrimci (revolutionary) yaklaşımlarla devam edecektir. Halihazır çalışmalarda yararlanılan geleneksel yöntemler geliştirilerek, değiştirilerek, yenilenerek evrimci nitelikli yeni çalışmalar ortaya çıkacaktır. Aynı zamanda geleneksel yöntemlerin yeterli olmadığı durumlarda devrimci nitelikli radikal bakış açıları ile sezgisel açılımlar ve farklı disiplinlerin fraktal, kaos modellemelerinden yararlanarak geliştirilecek modernist/postmodernist stratejilerle yaşamın devam ettirilebilmesi ve rekabet üstünlüğü kazanımına gayret edilecektir.
Süratle değişen tüm bu farklı eğilim, yönelim, görüş ve yaklaşımlar yeni bir dünya durumunda işletme yönetimi konularını ilginç ve heyecanlı hale getirmektedir. Yönetim konuları ile uğraşan kişilerin, danışmanların, eğitmenlerin, stratejistlerin, sorumlu yöneticilerin, akademisyenlerin tüm bu eğilim ve yaklaşımlar ışığı altında yeni durum ve koşullara göre uygun yöntemlerle yeni açılımlar yapması gerekmektedir.
Yönetim bilimlerinde doğru analiz yöntemleri çözümleri kolaylaştırmakta ve stratejilerin bilinçli olarak yapılmasını sağlamaktadır. Ancak hangi çevresel ortam veya eğilimlerle karşılaşılırsa karşılaşılsın, stratejilerin hazırlanması ve alternatifler arasından en uygun olanın seçilmesi başarı için yeterli olmamaktadır. Uygulama ve sistemik yapının yanında yönetim tarzlarının da doğru ve uygun olması gereklidir. Burada işin içine yönetimin “yumuşak” unsurları girmektedir. Yaratıcı fikirlerin üretilmesine ve gerekli değişimlere olanak sağlayacak olan modernist/ postmodernist, rasyonel, sezgisel bakış açıları ile kurumsal kültür, uygun organizasyon yapısı, yetkin liderlik tutum ve davranışları, uygulayıcı ve stratejist olarak görev yapan donanımlı yönetici ve çalışanlar gelecekte yönetimin başarısı için önemli unsurlar olacaklardır.
Tüm meslektaşlarıma çalışmalarında tekrar kolaylıklar diliyorum… Yolları açık ve aydınlık olsun…
Son Söz : İşletme ve yönetim çalışmalarında geleceğe bir bakış atarak eğilim ve yönelimleri işaret etmeye çalıştığım bu yazı hakkında ilk bölümde, “…Açıklamaları çok daha öz ve kısa olarak anlatmak istedim, ama pek başaramadım…” diyerek yazıları iki bölüm halinde yayınlayacağımı belirtmiştim.
…Ama başaranlar var…Bugünkü dünya halini yaklaşık 60 yıl önce kısa ve öz olarak açıklayan ozanımızın dörtlüğü aşağıda…
Sevgiyle ve Rahmetle…
Üstadım elinize sağlık çok güzel bir yazı olmuş. Sanal ortamların yeni olanakları bence özellikle “işletme eğitimi” konusunda çok güzel fırsatlar sunuyor. Simülasyonlarla, işletme oyunlarıyla (business game) ileride çok daha nitelikli yönetici adayları yetiştireceğimize inanıyorum. Saygılarımla
Yazı hakkındaki övgünüz için teşekkür ederim. İşletme bilimi ve eğitiminin, gelecekteki nitelikli iş yaşamı yöneticilerinin yeni açılımlar yapabilmesine imkan sağlayacağına ben de yürekten inanıyorum.