Yeni Makaleler

İşletme Yapıları ve Ölçek/Yaşam Evresi İlişkileri

Klasik  organizasyon teorisi düşünürleri, işletmenin amaçlarını verimli bir şekilde gerçekleştirebilmesi için, en iyi yönetim tarzını ve organizasyon yapısını bulmaya çalışmışlardır. Bu düşünce yapısının temeli,  üst 

Demokrasilerde, Demokratik Davranış Sahibi Politik Liderlik

‘…Demokrasiler bireysel özgürlüğün sahasını genişletir;hem seçme özgürlüğünü, hem de özgür davranma ve yaşama hakkını… …Ama ‘Demokrasi’, ‘demokratik  ortam’,  ve ‘demokratik davranış’ kavramlarının anlamları ve kullanımı

İşletme ve Yönetimde Küresel Ölçekte Kültür Çalışmaları; GLOBE-2004 Küresel Kültür Boyutları Çalışması-1

İşletme ve yönetim alanındaki meslektaşlarımızın sınırötesi ticari faaliyetlerde bir lider, yönetici veya çalışan olarak görev yapmaları gerektiğinde, faaliyette bulundukları yabancı toplumlarda yerleşik küresel, ulusal, kurumsal kültür yaklaşımlarını bilmeleri işlerini kolaylaştırmalarına yardımcı olacaktır.

Unutmamak gerekir… Küresel, yerel veya küçük gruplardaki yerleşik kültürün kabul edilmiş belirgin özelliklerinden biri, öğrenilebilir ve uyum sağlanabilir  olmasıdır.

Bireyin doğuştan gelen biyolojik veya genetik temelli  kültürel  özellikleri bulunmamaktadır. İnsanlar kültürleriyle birlikte doğmazlar. Zaman içinde bireyin bilgilenme süreci ve deneyimleri vasıtası ile  içinde yaşadığı toplumun, ailenin, işyerinin kültür yapısı öğrenilir, benimsenir  ve  uygun davranışlar geliştirilir.

Doğal olarak  tek bir uluslararası kültür’den bahsetmek mümkün değildir. Toplum ve  iş yaşamında  öne çıkan bazı yönetim  yaklaşımlarının farklı kültürlerde algılanma ve davranış geliştirme eğilimleri farklı olmaktadır. Her toplumun  kendine özgü,  farklı düşünce sistemi, değerleri, norm ve standartları bulunduğuna göre, sözkonusu toplumda faaliyet gösteren lider/yönetici/çalışan davranışlarının da  uygun şekilde değişmesi, başka bir deyişle uyum sağlaması gereklidir. 

Ama görülen o dur ki, çeşitli toplumlardaki bireylerin, diğer yabancı ülkelerdeki olayları ve olguları  kendi kültürel yapılarına dayalı olarak  algılama ve onları grup veya topluluk temelinde baskın bir veya birkaç özellikleri ile aşırı genelleştirilmiş/basitleştirilmiş önyargılarla değerlendirme eğilimleri yüksektir. Bu durum, kalıplaşmış önyargı(stereotyping)olarak tanımlanmaktadır. 

Dolayısı ile sınırötesi faaliyetlerde bulunan işletmelerin  lider, yönetici ve çalışanlarının, diğer  yabancı toplumlar hakkında kendi değerlerinden kaynaklanan   algılama biçimleri  ile oluşturdukları  kalıplaşmış önyargılardan kaçınıp, onların farklı değer, tutum ve davranışlarını içselleştirip, eşduyum(empati) geliştirmeleri, etkili bir yönetim davranışı için  son derecede önemlidir.

İşletme ve yönetim alanında yabancı toplumları ve iş yaşamlarını,  yönetimsel kültürel boyutlar itibarı ile inceleyen  araştırmalar oldukça fazladır. Önde gelen bazı araştırmalar/çalışmalar arasında;  G. Hofstede; Ulusal Kültür Boyutları çalışması, F.Trompenaars;  İlişki Kaynaklı Ulusal Kültür Boyutlar çalışması, E. Hall; İletişim Kaynaklı  Ulusal Kültür Boyutları çalışması, House, Hanges, Javidan, Dorfman ve diğ.; GLOBE-2004 Kültür Boyutları Araştırma çalışması yer almaktadır.

Bu yazımızda Robert J.House, ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilmiş  GLOBE-2004 Küresel Kültür Boyutları çalışmasına odaklanarak açıklamalarda bulunacağız. Gelecek yazılarımızda sırası geldikçe alanda önde gelen diğer çalışmalar hakkında da bilgiler aktaracağımızı şimdiden belirtmek isterim.

……………………………………………

1991 yılında Robert J. House (1932-2011) önderliğinde, çok çeşitli alan uzmanı araştırmacılarla başlatılan ve aşamalar itibarı ile devam ettirilerek 2004 yılında sonuç raporları açıklanan ‘GLOBE  Küresel Kültür Boyutları’ çalışmalarının ilk aşamasında  62 ülkede 17.000 orta düzey yönetici ile toplumsal  kültür yönelimlerive ölçütleri  ile ilgili konular ele alınmış, ve  9 kültürel boyut tanımlanmıştır.

Araştırmada hem ülkelerdeki ‘mevcut kültürel  uygulamalar’, hem de  ‘gelecekte olması arzulanan kültürel değerler’ belirlenmeye çalışılmış; ayrıca kültürel değerler, davranışlar ve beklentiler itibarı ile benzer ülkeler bir araya getirilerek kümeler içinde gruplandırılmıştır.

Küresel kültürler konusunda farkındalık geliştirme amacı ile kaleme alınan bu yazıda, öncelikle tanımlanan 9 kültürel boyut; daha sonra da benzer kültürel değerlere sahip ülkelerle oluşturulan ülke kümleri ele alınıp, kısaca açıklanmaya çalışılmıştır.

Sözkonusu GLOBE çalışmaları  çok geniş ve kapsamlı bulgular içeren çalışmalardır. Bu nedenle daha kapsamlı ve uzman bilgiler almak isteyen meslektaşlarımızın GLOBE  kaynak web sitesine başvurmalarını önemle öneririz.

GLOBE-2004; Küresel Kültür  Boyutları

GLOBE-2004 küresell kültür çalışmalarında  ülkelerin sosyokültürel özellikleri, aşağıda yer alan  9 boyut itibarı ile tanımlanmıştır;

Performans odaklılık/yönelişlilik boyutu, toplumdaki  bireysel ve kurumsal olarak sonuç odaklılık ve başarı kazanma  konusundaki  görüş, tutum, davranış ile ilgili boyuttur. 

Gelecek odaklılık/yönelişlilik boyutu,  toplumda, ‘zaman yönelimi’, başka bir deyişle   gelecekle ilgili planlama, yönlendirme,  yatırım yapma gibi uzun döneme yönelik  karar ve eylemlere  eğilim boyutudur.

İnsan odaklılık/yönelişlilik boyutu, toplum bireyleri arasında dostluk, yardımlaşma, cömertlik, adil  davranma ve empati geliştirme konularında tutum ve davranışları ile ilgili boyuttur.

Kurumsal kollektivizm/ortaklaşa davranış boyutu, toplumda bireylerin  içinde yaşadığı  kurumsal çevrede(uzak çevre) kaynakların adil dağılımı,  toplumsal  aidiyet duygusu,  katılım düzeyi  ile ilgili boyuttur.

Grupsal kollektivizm/ortaklaşa davranış boyutu,  bireylerin  kendi yakın çevresi ile ilgili sorumluluk, bağlılık ve aidiyet konularında görüş, tutum ve davranışları  ile ilgili boyuttur.

Ben-merkezli zorlayıcı davranış(atılganlık,girişkenlik, kararlılık) yaklaşım boyutu, toplumda bireylerin  sosyal ilişkilerinde kendi bakış açılarını kabul ettirme ve öne çıkarmada ne ölçüde israrcı, çatışmacı ve agresif oldukları ile  ilgili boyuttur.

Cinsiyet eşitliği boyutu, toplumda  cinsiyetler arası(kadın-erkek) rol farklılaşması  ve ayırımcılığı ne oranda kabul ettiği, eşitsizliği nasıl azalttığı ve  kadına yönelik pozitif ayırımcılığı ne düzeyde  cesaretlendirdiği  ile ilgili boyuttur.

Güç Aralığı boyutu, toplumun sınıfsal katmanları arasında otorite ve  güç ve dağılımı ile ilgili bakış açısı; statüsel farklılıklar konusunda algılar  ile ilgili boyuttur.

Belirsizlikten kaçınma boyutu, toplumun belirsizlik ve muğlak durumlara karşı tolerans ve kabullenme düzeyi ile ilgili boyuttur.

GLOBE sosyokültürel  çalışmalarında, yukarıdaki  9 boyut, öncelikle küme ülke toplumlarının halihazır ‘fiili davranışları’  itibarı ile 7 li ölçekte(düşük-yüksek) ele alınarak ölçülmüştür. Ayrıca, aynı ölçek kullanılarak, küme toplumlarının sözkonusu boyutlar itibarı ile kendi toplumlarında ‘gelecekte oluşmasını arzuladıkları  düzeyler  ve beklentiler’ de araştırma konusu yapılmıştır.  

Bu çalışmalardan elde edilen bulgular, aşağıdaki paragraflarda çok özet olarak  ilgili ülke kümesi altında açıklanmıştır.

GLOBE-2004; Ülke Kümeleri

Benzer kültürel eğilimleri  itibarı ile 10 grupta tanımlanan GLOBE  ülke kümeleri; (a) Anglo, Latin Avrupa, Alman kökenli Avrupa, Kuzey Avrupa ve Latin Amerika ülke kümelerini kapsayan, ‘Batı kültürüne ait ülke kümeleri’ ; (b) Doğu Avrupa, Ortadoğu, Konfiçyüs Asya, Güney Asya ve  Sahra-altı Afrika ülke kümelerini  kapsayan, ‘Doğu kültürüne ait ülke kümeleri’, olarak ayrıca gruplandırılmıştır.

Bu yazımızda   GLOBE-2004 Küresel Kültür Boyutlarıçalışmasında 10 grupta tanımlanan ülke kümelerinden  benzer sosyokültürel eğilimlere sahip Anglo, Latin Avrupa, Alman kökenli Avrupa, Kuzey Avrupa ve Latin Amerika ülke kümelerini içeren ‘Batı kültürüne ait ülke kümeleri’ ele alınıp incelenmektedir.

Takip eden ikinci bir yazıda da, benzer sosyokültürel eğilimli Doğu Avrupa, Ortadoğu, Konfiçyüs Asya, Güney Asya ve  Sahra-altı Afrika ülke kümelerini içeren ‘Doğu  kültürüne ait ülke kümeleri’ hakkında açıklamalar yer alacaktır. 

GLOBE 2004; Batı Kültürüne Ait Ülke Kümeleri

Anglo Ülkeler Kümesi (ABD, Avustralya, Kanada,Birleşik Krallık, İrlanda, Yeni Zelanda, Güney Afrika-Beyaz)

Anglo kümesi, kendi içinde de  farklılıkları bulunan, ama genel olarak benzer kültürel boyutlara sahip  batı ülkelerinden oluşmuş bir kümedir. Bu küme içinde Amerika kıtasında yerleşik(ABD ve Kanada)  ‘Anglo’lar ile, Avrupa, Afrika ve Avustralya’da yerleşik ‘Anglo’lar  arasında da bazı farklılıklar bulunmaktadır.

Anglo kültürü tarihi bağları itibarı ile  1700 yıllarının  protestan etik ve kapitalist ruhunun gerekli bulduğu,  ‘çok çalışma ve  başarma’ ilkesinin şekillendirdiği bir kültürdür.  Kuzey Amerikaya, Avustralya’ya ve Afrika’nın  belirli ülkelerine yapılan göçlerle taşınan protestan ahlak,  Anglo kökenli toplumlarda  bireyci, başarma amacı yüksek, uzun dönemli zaman eğilimi gibi  özelliklerin oluşmasında yardımcı olmuştur.

Toplumsal Fiili Davranış Düzeyleri  ve Toplumsal  Değerler Açısından Değerlendirme Bulguları:

Bu küme ülkeleri performans odaklılık açısından yüksek düzeyde puanlara sahiptir.  Başka bir deyişle başarı kazanmaya eğilimli, arzulu, rekabetçi toplumlardır. Grupsal kollektivizm itibarı ile diğer ülke kümelerine göre düşük puanlara sahiptir.

Bu durum küme ülkelerinin bireysel davranışları benimsediğini  göstermektedir. Kurumsal kollektivizm puanları orta düzeydedir. Ben merkezli  zorlayıcı yaklaşım, belirsizlikten kaçınma, gelecek odaklılık, güç aralığı  boyutları itibarı ile sahip olunan puanlar orta düzeydedir.  Güç aralığı puanları orta düzeyde olmasına rağmen diğer küme ortalamalarına göre oldukça düşükdür.  

Tüm bu göstergeler,  Anglo kümesinde performans odaklı eğilimlerin baskın  bulunduğunu  göstermektedir.  Küme, diğer küme grupları gibi erkek egemen özelliklidir,  ancak bu eğilim diğer kümelerdeki kadar baskın değildir. 

Tüm bu davranış düzeylerine rağmen Anglo kümesi , değer duyguları ve eğilimleri açısından performans odaklılık, İnsan odaklılık,  gelecek odaklılık, cinsiyet eşitliği ve grupsal kollektivizm değerlerinin   gelecekte,  daha da yüksek düzeylerde gerçekleşmesini arzulamaktadır.

Latin Avrupa Ülkeleri Kümesi (Fransa, İsrail, İtalya, Portekiz, İspanya, İsviçre)

Latin Avrupa  ülkeleri kümesi, tarihi bağları itibarı ile Roma medeniyetinin  hukuki sistemine, yüksek hiyerarşik düzenine, savaşçı ruhuna,  biçimselleşmiş  ilke ve kurallar sistemine  yakın özelliklere sahiptir. 

Bu bağlamda, iş’lerin görülmesinde  ileri  bir hiyerarşi ve emir komuta  düzeni  görülmektedir. Otoriteye itaat esasdır.  Bireysellik özelliği diğer kümelere göre daha fazla baskın bir kültüre sahip olan Latin Avrupa kümesi , çekirdek  aile dışında kollektivist  eğilimlerine sahip  bulunmamaktadır.

Toplumsal Fiili Davranış Düzeyleri ve Toplumsal  Değerler Açısından Değerlendirme Bulguları:

Bu kümede yer alan ülkelerin ortak özelliği hemen hemen her kültürel boyutta ortalama puanlara sahip bulunmasıdır. Güç aralığında yüksek, insani odaklılık boyutunda ise düşük puana sahiptir.  Cinsiyet eşitliği  boyutu  diğer kümelerle benzer şekilde  orta düzeydedir. Gelecek odaklılık, grupsal  ve kurumsal kollektivizm boyutları da orta puanlara sahip olmasına rağmen,  diğer ülke küme ortalamalarından daha düşük düzeydedir.  

Küme ülkeleri  erkek egemen bir toplum özelliği göstermektedir. Tüm bu davranış düzeylerine rağmen Latin Avrupa kümesi  değer duyguları ve eğilimleri açısından daha farklı bir gelecek görünümü arzulamaktadır. Örneğin  küme toplumları, performans odaklılık, grupsal kollektivizm, gelecek odaklılık, ve insani odaklılık boyutlarının gelecekte  daha  da yüksek düzeyde gerçekleşmesini arzu etmektedirler.  Cinsiyet eşitliği boyutu ile ilgili beklentiler de  aynıdır.  Güç aralığının ise, gelecekte daha  daralması  arzu edilmektedir.

Alman Kökenli Avrupa Ülkeleri Kümesi (Avusturya, Almanya, Hollanda, İsviçre)

Alman kökenli toplumlarda güç aralığı dardır. Yani toplumsal katmanlarda, statüler itibarı ile büyük bir fark algılanması yoktur.  Kümede zaman yönelimi  açısından toplumsal amaçlar ve faaliyetler geleceğe yöneliktir. Başka bir deyişle, Alman kökenli toplumlarda  uzun dönemli amaçlar ve planların önemi ve yeri yüksektir.  Bu özellikle bağlantılı olarak da belirsizlikten kaçınan özelliğe sahip olan bir toplumsal kümedir.

Alman kökenli ülkeler kümesi ile kuzey avrupa ülkeleri kümesi arasında, kültürel boyutlar itibarı ile  benzerlikler fazladır . Ancak işlerin görülmesi, amaçların başarılması konusunda, Kuzey toplumlarının dişisel özellikli kültürlerinin aksine, Alman kökenli  ülkelerin oluşturduğu küme  erkeksi  özelliklidir.

Toplumsal Fiili Davranış Düzeyleri  ve Toplumsal  Değerler Açısından Değerlendirme Bulguları:

Bu küme,  kültürel davranış uygulamaları açısından diğer küme gruplarına göre performans odaklılık, ben merkezli zorlayıcı davranış, gelecek odaklılık ve belirsizlikten kaçınma boyutlarında yüksek puanlara sahiptir.  Güç aralığı puanı da yüksektir, ve  diğer küme ortalamaları ile aynı düzeydedir. Cinsiyet eşitsizliği puanı  göreceli olarak düşük olup, erkek egemen bir toplumu  işaret etmektedir. Grupsal  ve  kurumsal kollektivizm  ile,  insani odaklılık puanları ise  düşük görülmektedir.

Tüm bu davranış düzeylerine rağmen Alman kökenli  avrupa kümesi , değer duyguları ve eğilimleri açısından  gelecekte daha farklı bir görünüm arzulamaktadır. Küme ülkeleri performans odaklılık, insani odaklılık ve cinsiyet eşitliğinin gelecekte daha da yüksek düzeyde gerçekleşmesini arzu etmektedir.  Ayrıca kümede yer alan toplumlar, gelecekteki yaşamlarında güç aralığı, ben merkezlilik ve belirsizlikten kaçınma boyutlarının ise  düşük düzeyde gerçekleşmesini, başka bir deyişle, bu boyutlarda  daha düşük puanlara sahip olmayı  arzu etmektedirler.

Kuzey Avrupa Ülkeleri Kümesi (Danimarka, Finlandiya, İsveç)

Kuzey Avrupa kümesi ülkelerinin tarihsel  bağları Viking’lere uzanmaktadır.  Kendine yeterli, eşitlikçi, adil ve demokratik  ilkelere sahip bulunan Viking gelenekleri,  geniş özgürlüklerin,  kaliteli yaşam standartlarının öne çıktığı  kuzey toplumlarını bir bağlamda şekillendirmiştir.

Kültürel  özellikleri itibarı ile hiyerarşi, kontrol ve yetki devri gibi unsurların önem verildiği Latin Avrupa toplumlarından farklı olan, Alman kökenli ülke kümeleri ile daha benzer özellikler gösteren  Kuzey Avrupa ülkelerinde, hiyerarşik emir komuta  yerine takım özellikli  yatay koordinasyon ilişkileri öne çıkmaktadır. Yöneticiler kararlarını, genellikle, astları ile tartışarak katılımcı bir şekilde almaktadırlar. Alınan kararlar da, yönetici ve ast’lar arasında   herzaman tartışılabilmekte, sorgulanabilmektedir. 

Toplumsal  yaşamda, sosyal katmanlar arasında güç aralığı son derecede dardır. Yani toplumun alt ve üst kademeleri arasında, işlerin görülmesindeki yetki düzeni  haricinde, sosyal statüler itibarı ile   çok belirgin bir farklılık  algılanmamaktadır.

Toplumsal Fiili Davranış Düzeyleri ve Toplumsal  Değerler Açısından Değerlendirme Bulguları:

Bu kümede yer alan toplumların kültürel boyutlar açısından değişik bir görünümü bulunmaktadır. Kümede kurumsal kollektivizm ve belirsizlikten kaçınma puanları hem yüksek, hem de diğer küme ortalamalarından   fazladır. Güç aralığı, grupsal kollektivizm ve ben merkezli zorlayıcı davranış  boyutlarına ait puanlar ise düşük olup,  diğer küme ortalamalarının da altındadır. Performans odaklılık, insani odaklılık ve cinsiyet eşitliği puanları  orta düzeyde olmasına rağmen,  diğer küme ortalamalarının üstündedir.

Tüm bu davranış düzeylerine rağmen Kuzey   Avrupa kümesi , değer duyguları ve eğilimleri açısından   gelecekte farklı bir görünüm arzulamaktadır. Örneğin, küme toplumları, gelecekte,  performans odaklılık, insani odaklılık, grupsal kollektivizm, cinsiyet eşitliği konularında daha fazla  gelişme olmasını arzu etmekte ve yüksek puanlı  bir görünümü  tercih etmektedirler.

Latin Amerika Ülkeleri Kümesi (Arjantin, Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Kosta Rika, Ekvador, El Salvador, Guatemala, Meksika, Venezuella)

Latin Amerika ülkeleri kümesi,  Kuzey Amerika  ve  Batı Avrupa  ülke kümelerine benzer sosyokültürel özellikler  taşımaktadır.   17. Yüzyıl başlarında Anglo asıllı  göçmenler  Kuzey Amerika ve Avustralya’ya  yerleşirken, Latin asıllı Avrupalılar(İspanyol, Portekizliler)  Orta ve Güney Amerikayı tercih etmişlerdi. Bu nedenle Latin Amerika küme ülkelerinde baskın dil ve dinler Latin Avrupa temellidir. Katolik dini  ve İspanyolcanın yaygın olduğu küme ülkelerinde merkezi hükümetler güçlüdür.

Toplumsal yaşamda  güçlü otorite kabul görmektedir. İş yaşamında ‘patron’ her dediğine itaat edilen bir kimse olarak algılanmaktadır.  Küme ülkelerinde kollektivist kültür, aile yaşamına verilen önem , sadakat ilkeleri  baskındır.

Toplumsal Fiili Davranış Düzeyleri  ve Toplumsal  Değerler Açısından Değerlendirme Bulguları:

Latin Amerika kümesi kendine özgü özelliklere sahiptir. Kümede grupsal kollektivizm, ve güç aralığı boyutlarının puanları yüksektir. Gelecek odaklılık, kurumsal kollektivizm, belirsizlikten kaçınma boyutlarının puanları ise  göreceli olarak düşüktür.  İnsani odaklılık ve cinsiyet eşitliği puanları orta düzeydedir.  Performans odaklılık  puanı,  diğer küme ortalamalarından daha  düşük düzeydedir.

Kümenin, gelecekteki   toplumsal yapısında bulunması gerektiğine inandığı ve oluşmasını arzuladığı değerler  ve gelişimler açısından, en güçlü  beklentisi performans odaklılık ve  gelecek odaklılık boyutlarındadır. Cinsiyet eşitliği ve kurumsal kollektivizm boyutlarında gelişmeler de arzu edilmektedir. Ayrıca, gelecekte, toplum katmanları arasındaki  güç aralığının daha  daralması, ben merkezli zorlayıcı davranış  puanının  da düşmesi   istenilmekte ve beklenmektedir.

………………………………………………

Yukarıda belirttiğimiz bir konuyu tekrarlamak isteriz. GLOBE 2004 çalışmaları çok geniş ve kapsamlı bir çalışmadır. Biz bu yazımızda sınırötesi ticari faaliyetlerde bulunacak uygulayıcı meslektaşlarımızın küresel kültürler itibarı ile farkındalık geliştirmesine yardımcı olabilmek maksadı ile bilimsel temelli bir çalışma bulgularını çok özet bir şekilde açıklamaya çalıştık.  

Bu nedenle daha kapsamlı ve uzman bilgiler almak isteyen meslektaşlarımızın GLOBE (https://globeproject.com/study_2004_2007) web sitesine başvurmalarını önemle öneririz.

Web sitesinde takip eden  yazımızda GLOBE-2004 Doğu Kültürüne ait ülke kümeleri hakkında açıklamaların yer alacağını tekrarlayarak yazımıza burada son veriyoruz.

Bu içeriği paylaşmak istermisiniz?

Facebook
Twitter
LinkedIn

Bu içeriği yorum yazmak istermisiniz?